Iberismo rexurdido?

Non, non estou a falar da ministra de Fomento nin de compañías aéreas. Afonda na noite dos tempos o intento de xunguir Portugal e España baixo unha mesma estrutura política. Dende o século XVI houbo quen soñou que estos veciños “irmáns” e ó tempo, perfectos descoñecidos, profundizasen na súa unión. Nun primeiro momento responde a ambicións imperiais da Coroa española (que goberna os dous territorios durante algún tempo) e foi no século XVII cando se separan definitivamente. De seguido, as alianzas internacionais de uns e outros (con franceses e ingleses) divórciaos por completo. Houbo algún intento posterior, e mesmo acordos de colaboración, pero os portugueses sempre recelaron de ser “absorbidos” e de que a súa identidade se diluíse, coma estaba sucedendo noutros lugares da España daquel intre.

A idea de construir Iberia rexurde con tímida forza a comezos do século XX: Joan Maragall, Cambó, Prat de la Riba, Castelao e algún máis defenden a unidade basada no respeto á diversidade cultural e personalidade política de tódolos pobos que a conforman, pero nun contexto que logo desaparece debido ó meteórico ascenso en Europa do fenómeno nacionalista.

Foi no ano 2006 cando sae publicado un estudo sociolóxico sobre este tema: o 45% dos españois defendía a integración, por un 30% de cidadáns portugueses. Era un dato a ter en conta.

A pasada semana os primeiros ministros de España e Portugal acordaron celebrar, no sucesivo, periódicos consellos de ministros conxuntos para visualizar un maior acercamento e tratar asuntos comúns, a imaxe e semellanza do que ocorre en Escandinavia con Noruega e Suecia, ou noutras rexións. Isto presenta oportunidades para os dous Estados tamén no xogo da política internacional, da Unión Europea e do mundo globalizado. Adianta a futurible xeopolítica da ibericidade. Integrar na diferencia é unha das máximas do proxecto de construcción europea, dende unha visión máis política ca económica, e máis federalista ca intergubernamentalista. Unha oportunidade para facer valer as potencialidades dun espazo xeográfico con tanto capital de influenza e posibilidades de exercelo soft power, e tan ben situado estratéxicamente nun mundo en reconstrucción. Hai aquí unha responsabilidade galega e botaráse en falla, durante a campaña, que os partidos non propoñan nada relevante neste eido. Teñen máis chicha as liortas localistas.

Un ano de blog

Onte fixo un ano dende que se colgou a primeira publicación neste espazo. Era o 26 de Xaneiro de 2008 e levaba un tempo con ganas de comezar a escribir. O que me empuxou definitivamente foi a irrupción en escea dunha figura política que hoxe é mundialmente coñecida. A máis coñecida.

Imaxino que coma min lle sucedeu a moitos e, sobre todo, a moitos xoves que se sentiron atraídos pola novidade nas mensaxes e a frescura transmitida por quen, hoxe en día, é o Presidente dos EUA. Eses xoves que moitas veces son pintados de apáticos e outras moitas, incomprendidos. Eses mismos xoves que cando se entusiasman e mobilizan, son capaces coa súa forza, de cambiar gobernos. Onte e hoxe. En tódolos lugares do planeta.

Facía tempo que seguía a súa traxectoria, pero non estaba convencido de que chegara a suceder a Bush ata eses momentos, onde botaban a andar as eleccións primarias dentro do Partido Demócrata. A aposta era arriscada pero os ilusos, os inocentes, os que empezamos a comprender e descubrilo mundo aquí e alí, e en tódalas partes, pensamos que o actual Presidente dos EUA non vai a traelo paraíso á Terra e algún día defraudará pero de seguro, loitará por mellorala (ou eso queremos creer). As súas primeiras medidas así o deixan entrever.

Os EUA non deixarán de selos EUA pero un ano despois podemos pensar que algo xa mudou, e para ben. Cando menos, é mellor que o anterior. Para o seu país, pero tamén para todo o mundo.

Dende aquela deu tempo a pasar da desconfianza ata chegar á "Obamamanía" irracional, pero hoxe en día, todos se apuntan ó seu carro. Dende Rajoy ata Fidel Castro. Todos?. Non, hai un irreductible de bigote que pulula por aí anunciando o Apocalipse.

Esta entrada excepcional é unha homenaxe, de paso, a tódolos xoves e a tódolos ilusos.

Coroación imperial

En Europa non estamos acostumados á magnificencia e intencionalidade epocal de actos e discursos coma o celebrado na capital do imperio. Quizáis a elevación ós altares da política do Presidente da República Francesa sexa equiparable, ou unha coroación real británica. Os EUA representan unha síntese mellorada desas dúas lonxevas tradicións nisto, e en boa parte do demáis. En España ademáis, tanto a dereita como a esquerda, reaccionan de xeito ambivalente (con desconfianza ou entusiasmo) ante todo aquelo que proceda do outro lado do Atlántico. Posiblemente, de producirse un discurso similar ó de Obama por un político español, a cidadanía e os tertulianos escacharían a rir. Non lle damos tanto valor á palabra e á altura de miras, que como se ten demostrado ó longo dos tempos, pode axudar a cambialo mundo en positivo.

Non foi o mellor dos seus discursos, pero será o máis importante, e por él será recordado. Recolleu fortes doses de utopía, de optimismo e á vez, de realismo. Sabia mistura. Isto é unha constante no ideario dun político que, de feito, transcende a propia política como xa se ten dito. El é tamén un intelectual que xogou a baza da retórica para conformar un liderazgo forte e carismático. Históricamente, aqueles que chegaron ó poder por esta vía non foron bos gobernantes, pero pode que Obama rompa, nisto tamén, coas tendencias. Finalmente, a casual tregua de Gaza non o obrigou a manifestarse.

O politólogo Rafael del Águila (recentemente falecido) publicou un ensaio que leva como título Crítica de las ideologías. Resumindo de maneira imperdonable, expón a tese de que a fé cega nelas levou (sobre todo no século XX) a cimentala violencia e provocar graves catástrofes, nunha visión pesimista e deixando caer toda a responsabilidade do malo nelas. Obama, aínda que poida considerarse o primeiro xestor da realidade posmoderna, non debera ser entendido coma un líder post-ideolóxico. Aínda que a súa mensaxe é de unión, e superadora da guerra civil ideolóxica das últimas décadas nos EUA, non se desliga (intencionadamente) do peso dos valores e ideais fundacionais desa república, que son eminentemente progresistas: liberdade, igualdade, tolerancia, diversidade e ben común. Recordaría tres frases: “o mundo cambiou e debemos cambiar con el”, “iniciase unha nova era de paz”, e “escoitaremos ó mundo musulmán”. Veremos se é certo.

Relevo en Washington

O vindeiro Martes producirase a toma de posesión de Barack Hussein Obama. A partir deste día poderemos ir calibrando o percorrido das súas promesas de cambio para EUA e o mundo. As expectativas creadas en torno á súa figura, e ás políticas que levará a cabo son inmensas e, el mesmo (nunha entrevista recente) confirmou que se sente abrumado polos retos ós que terá que facer fronte.

Sen tomar posesión xa puido intuír a ingratitude que conlevará ostentar tan alta responsabilidade, debido a asuntos como o do posto vacante no Senado, o caso de Bill Richardson, ou as criticas recibidas por mor do deliberado e prudente silencio respecto da situación en Palestina. A política moderna xa non respecta os cen días de rigor. É máis, case cen días antes de ser envestido presidente empezaron a observarse obsesivamente os seus pasos, as súas declaracións. Isto pode parecer inxusto pero posiblemente haxa que empezar a entender que as novas sociedades democráticas e da información escrutarán, a partir dagora, ós seus representantes dunha maneira enfermiza. Obama será o líder democrático máis estudado da Historia. Cada paso que dé, cada medida que tome, será analizada e debatida simultáneamente por millóns de persoas, especialmente na rede, esa ferramenta tan importante para o seu éxito.

O Martes, dende o momento en que xure o cargo, Obama será outro Obama. Deixará de ser unicamente o icono global que conseguiu ser e agromará a realidade dos feitos. O afamado economista e columnista Paul Krugman dixo, en plena campaña, algo así como: “son o primeiro en apoiar a Obama hoxe, pero tamén serei o primeiro en criticalo cando toque”. Esperemos pois a que tome asento no Despacho Oval, e deixemos ver como repercute na economía o Plan de Rescate Financieiro. Esteamos atentos ó seu discurso o día vinte, porque posiblemente teña palabras para Gaza (aínda que a elección de Rahm Emmanuel ou Hillary faga prever que non se variará substancialmente a tradicional postura norteamericana, pode sorprender). Vexamos se cerra Guantánamo antes do verán ou non. Observemos cada paso en perspectiva e sobre todo, contrastemos co anterior. Non caiamos, ata que toque, no cinismo de Aznar que, a parte de quedarse sen a súa Medalla da Liberdade, asegurou (dende a bola máxica) que será un desastre.

Antilíder

Moitos eloxiaron as súas capacidades, e o seu punto forte é a oratoria en sede parlamentaria. Ten aires de deputado decimonónico, e iso na era do boom tecnolóxico e da comunicación, na do poder da imaxe, é un lastre potente. Case insalvable. Foino case todo na política e parece irreal que chegue a ocupar un cargo máis elevado. Pode que líder da oposición fose o último gran reto de proxección estatal para Mariano Rajoy pois tan só a imprevisibilidade, a día de hoxe, faría variar substancialmente as febles probabilidades de que chegue a presidente, ou tan siquera, a candidato polo Partido Popular en 2012. Nin entrou con bo pé, nin xestionou con habilidade a situación interna dende 2004. A súa tendencia patolóxica a deixar apodrecer os problemas pasarálle factura novamente nas próximas convocatorias de Galicia e Euskadi, nun momento onde se require agudeza, cintura, e capacidade de reacción. Tamén nas eleccións ó Parlamento Europeo, para as cales, as forzas mediáticas amigas impuxeron un falcón superado polos tempos. A priori, a crise debera darlle impulso e posibilidades, pero semella que non a soubo rendabilizar.

Posiblemente fose complicado facer a súa laboura pero foi incapaz de articular un discurso de entusiasmo e que inspirase, un mínimo, ás bases do centro-dereita, e ós seus compañeiros dirixentes. Non contaxiou confianza nin seguridade, tomou medidas contradictorias, e os ataques contundentes á maneira de facer oposición, dende o extremo, non fixeron máis que minalo. Considérano un home de transición para colocar alguén de contrastados e firmes principios, afastado das desviacións heréticas. Canto máis se escoraba á dereita, máis o atacaban por esta banda.

Un candidato que non oferta alternativas positivas e atractivas, que non ten visión de futuro e só propón sentido común, ou se presenta coa garantía de que formou parte do goberno e España non se afundiu no Atlántico (coma o Prestige), non ten posibilidades e ademais, é un claro obstáculo para que a súa formación faga catarse. O éxito en Galicia é moi improbable e o fracaso en Euskadi está asegurado. Os gardáns da doctrina aznarista teñen quentes as acusacións. Entre elas, provocala saída de San Gil, ocasionando a derrota. Con esa bagaxe e o conseguinte clima de desalento as europeas poderían sela tumba política dun líder con cualidades, entre as que non se atopa a de liderar.