miércoles, 25 de noviembre de 2009

Eterna discussió

(artigo que se publicará en Xornal.com tomando como base outro xa publicado en A Mariña sobre o asunto, titulado Mais Democracia, e tamén colgado neste blog)

Nestes días de filtracións periodísticas e rumoroloxía variada sobor da Sentenza non deixa de sorprender a constatación de que dende diversos sectores se asume o galopante deterioro do respecto polo proceso democrático. Sempre se alertou da politización da xustiza e da xudialización da política pero finalmente, semella que é inminente a chegada do fito que vai marcar un punto e a parte para o Estado das Autonomías. Un novo e incerto ciclo na democracia española. O Tribunal Constitucional, a máis alta instancia do ordenamento con capacidade de interpretación da CE1978 emitirá a que vai ser, moi probablemente, a máis controvertida das súas sentenzas dende a creación do órgano. Son moitas as voces que se atreven a vaticinar o resultado, facendo honra á patoloxía patria de querer ser máis papistas que o Papa. Cada español leva un seleccionador de fútbol dentro e parece ser que, agora tamén, unha irrefrenable vocación xurídica. Emerxe sempre en época de tribulación, cando cabe a posibilidade de ferir o orgullo da gloriosa e única nación.

Bótase man do dogma, da máis infantiloide literalidade e das interpretacións máis restrictivas e conservadoras para contradecir o que un 90% dos representantes do pobo catalán acordaron, e o mesmo refrendou, co beneplácito e aprobación das Cortes españolas en 2006. Son fogos de artificio cara á galería, presións políticas dirixidas a uns maxistrados que teñen entre mans unha decisión histórica e de calado: confrontar lexitimidades, creando así un conflito de envergadura que tarde ou cedo deviría nun delicado proceso de reforma constitucional e da propia institución, ou optar por unha interpretación aberta e flexible, en consoancia co espíritu do texto, que abra as portas ó desenvolvemento pleno da faceta federalizante do Estado. O Estatut leva tres anos aplicándose e, como dixera o Ministro de Xustiza: “España non se rompeu”. ¿Por qué temer tanto ó presente, a un feito consumado? ¿Por qué temer un futuro de soberanías compartidas, no contexto dunha Unión Europea que, si algo é, é precisamente eso? ¿Ou é que rende máis alimentar os vitimismos nacionais centrífugos e centrípetos? ¿Por qué Catalunya non, e Valencia sí? Non deberan algúns rasgarse as vestiduras, nin poñela venda antes da ferida, pois todo se resolverá mediante os canles democráticos: acatamento sí ou sí da sentenza, pero con diferentes e comprensibles consecuencias políticas dependendo do sentido da mesma. Cabe a posibilidade de que algúns puntos do articulado poidan ser retocados ou matizados, algo asumible, pero ¿por qué suprimir partes do preámbulo cando este carece de efectos xurídicos? Suprimindo o termo nación, ¿deixará o pobo catalán de considerarse a sí mesmo como tal e como, tamén históricamente, expresou vontade? Coido que non. Será volver a comezar no bucle do diálogo de sordos. ¿Hai detrás outros intereses mais utilitaristas como, por exemplo, unha eventual escalada de vitimismos capitalizados electoralmente por CIU e PP para, chegado o momento, reeditar un Majestic II?

Un pode ter a sensación de que esta discusión é de actualidade, pero non: é vella. É eterna. Levámos séculos discutindo como encaixalo puzzle. Uns non queren, outros non deixan. As consecuencias políticas, sexan cales sexan, deberian resolverse mediante a política, e con máis democracia. Sin estridencias, aínda que algúns se sintan cómodos nelas...

viernes, 20 de noviembre de 2009

Morreu Franco?


Algo non se fixo de todo ben nun país onde trinta e catro anos despois do calmo pasamento dun dos mais abxectos traidores e ditadores do século XX se celebra misa solemne para honrala súa memoria e a súa destructora obra, onde organizacións continuadoras da súa simboloxía e conglomerado de ideoloxías totalitarias son incuestionablemente legais e onde boa parte dos medios de comunicación prefiren, nin tan sequera, lembrar a data e a figura coa excusa de non remover demasiado vellas pantasmas. Existe aquí, ó meu parecer, unha profunda equivocación que ten moito que ver coa suplantación ideolóxica e a impostura histórica á que nos levaron décadas de esquecemento forzoso pois nun país sen consolidadas estructuras sociais que asumen, por acción ou omisión, tentacións involucionistas o 20-N debería ser día festivo. Aquel de 1975 precipitou o primeiro dos pasos no camiño da traballada recuperación da liberdade e dunha democracia non outorgada de xeito benefactor dende o interior do rexime, como algúns pseudohistoriadores de éxito en ventas e autoproclamados liberais sosteñen sin vergoña, senón pelexada e conquerida polo pobo.

Algo non se fixo de todo ben cando sentenzas xudiciais argumentan, a día de hoxe, que a lingua galega é inútil e, por mor delo, a custodia do fillo correspondelle ó pai que non quere velo escolarizado nun sistema bilingüe, ou cando determinada Igrexa obstínase en que os representantes de todos lexislen en base ós seus preceptos morais, ou cando rúas e prazas públicas levan nome de xerifaltes do franquismo, cando non do propio ditador. Imaxinan, nunha praza berlinesa, unha estatua de Hitler ou de Stalin?

En algo nos debemos trabucar cando se entrevista a un bo número de alumnos de secundaria e a maioría só sabe decir que: “Franco foi un home que gobernou España durante moitos anos, e a salvou dunha catástrofe”. Falla algo tamén cando na maioría destas aulas nas que se imparte Historia Contemporánea de España non se chega ó ano 1931. Nin se chega, nin se quere chegar. É tabú. Mellor non saber...ou xa o saberán despois pola súa conta! Non saben que a súa ambición e fanatismo, e o odio que se extendeu naqueles anos, propiciaron que este país se convertese nun enorme camposanto onde aínda fican soterradas preto de 150.000 persoas. Outras exiliadas. Outras esvaecidas nos campos de concentración... Pero o peor é que nin saben, nin lles deixan saber. Esto é o que alimenta ás pantasmas. Franco morreu, pero está morta a pantasma do franquismo?

jueves, 12 de noviembre de 2009

Res publica ameazada


O pasado Luns día nove o ex-ministro de Xustiza e portavoz do PSOE no Parlamento Europeo, o canario Juan Fernando López Aguilar, tivo un acto na Facultade de Ciencias Políticas da USC coa fin de presentar o seu último traballo publicado e que leva por título La aventura democrática. Os que tivemos a sorte de asistir comprobamos como este home é alguén afastado do profesionalismo e atípico no mundo da política: caricaturista con vocación de arquitecto, xurista, aficionado á musica e a literatura e, á fin, un intelectual comprometido cos valores cívicos, republicanos, laicos e co tan denostado ben común. A súa figura agrándase no clima actual de desafeción e desconfianza xeral pois fundamentalmente veu a reivindicar, perante mais dun cento de estudantes críticos por natureza, a política con maiúsculas e a súa necesaria dignificación como única táboa de salvamento na que confiar a resolución de problemas que nos atinxen. Foi unha actitude valente tendo en conta a situación que se vive en Galicia, no estado, na UE e tamén globalmente.

As tentacións populistas e involucionistas alimentadas pola crise socioeconómica, a irrupción en escea do neofascismo e distintas versións de dogmatismo, fanatismo ou intolerancia, a obxectiva degradación do debate público xunto co pavoroso papel duns mass media idiotizadores e banais, que empuxan ó individuo ó aillamento das redes activas de solidaridade e de participación democrática e que o sitúan na irrealidade, foron os eixos centrais dunha presentación ocupada e preocupada por inculcar nas camadas xuvenís alí presentes a necesidade de anovar o contrato cunha res publica fragmentada e asediada. Si na etapa tardofranquista e na pelexada restitución do réxime de liberdades o lema fora: non te metas en política, por mor do medo atávico dunhas xeracións que asumiran que o activismo era o camiño certo e ineludible ó desprestixio, o cárcere ou o paredón despois da implacable represión e ditadura parece ser que, a día de hoxe, vivimos inmersos no rexurdir de vellos chamamentos por parte dos que aspiran a desfigurar a esencia da democracia para ter mans ceibes e decidir á marxe dos cidadáns e, especialmente, dunha mocidade con inquedanzas e vontade de dar o mellor de sí mesma para manter, e seguir construíndo, un espazo ampliado e mellorado de convivencia e de progreso no que mereza a pena vivir.

Militar nun partido político tradicional non é a única vía, nin o único instrumento posible que permite implicarse para evitar o naufraxio do sistema de dereitos e liberdades pois existen multitude de organizacións e fórmulas de participación efectiva dende as que resistir o envite destes interesados en desprestixar o público e a preocupación polo social. Os gobernados teñen que consentir ós gobernantes, pero tan só ata onde aqueles lles permitan. Que caiamos no distanciamento e na apatía, aínda que os tempos chegados sexan duros e difíciles, é o que algúns pretenden.

jueves, 5 de noviembre de 2009

Barack, ano I


Doce meses despois da entusiasta e masiva mostra de execución da democracia que significou a elección de Obama como o 44º presidente dos EUA poucos dubidan, sexan escépticos ou non coa súa figura, da transcendencia e envergadura do mito. Do fenómeno. Alén do conseguido ata o momento, como revolucionar a tradicional percepción que as masas e a opinión pública global tiñan sobre o liderado e a política nun contexto de formidable expansión das novas ferramentas de comunicación social, implicando a millóns de cidadáns do planeta e facéndoos copartícipes dun fito histórico que se proxecta nun futuro que ten como obxectivo cambialo mundo, aparece con maior empuxe a incógnita de si o home será capaz de estar á altura do propio mito.

Unha afamada columnista do New York Times (Maureen Dowd) resume o que vai de mandato, dende unha visión cortoplacista e un tanto pesimista, así: “quen prometeu a revolución ténse que conformar con xestionala adversidade”, ou o que os norteamericanos denominan “unha perfecta tormenta de calamidades”. Con todo, algo de realidade hai detrás desta afirmación pois son tan magníficos os asuntos que a súa Administración ten que abordar que, inevitablemente, seguirán emerxendo sombras, erros e frustracións. Recibiu en herdanza o paso polo poder do peor presidente que se recorda: dúas guerras abocadas a eternizarse, caras e cruentas, coas políticas do medo e de restrición das liberdades que levan aparelladas, a maior crise económica dende os anos trinta, un mundo desconfiado e en galopante tensión e renovada carreira de armamento, e uns EUA manifestamente deprimidos e desorientados: fracturados socialmente e irreconciliablemente divididos no plano ideolóxico. Sen grandes logros tanxibles, foi quen de ir dando forma ó novo paradigma (dialogante e multilateral, soft power) e xerar, mediante esforzos diplomáticos e influíntes discursos, como o de O Cairo (dunha retórica impensable fai un tempo) confianza no seo da comunidade internacional á par que deseñou o que deberá ser unha saída responsable, sensible e sostible do pozo económico. Europa seducida e entregada, Latinoamérica respira logo de séculos de opresión e inxerencia, o eixo do mal desaparece como concepto, Rusia móstrase colaboradora, relacións constructivas en Asia, propósitos de arranxalo enrevesado conflito de Oriente Medio, etc...Cambios substanciais respecto do antecesor, e da forma de facer política nas últimas décadas.

O recentemente falecido antropólogo Levi-Strauss afirmara: “a humanidade está constantemente ó servizo de dous procesos contradictorios: un tende á unificación, o outro á diversificación”. O mundo que lle tocou a Obama estaba representando, no seu punto álxido e como sanguinaria traxedia, esa constante pero por vez primeira semella que ós mandos está alguén que o comprende e afrontará, para mitigalos seus efectos destructores. Que dure!

domingo, 1 de noviembre de 2009

Resistencia feijooniana


Vai pouco máis dun semestre de lexislatura en Galicia e pode palparse un feble descontento entre espazos de cidadanía diversos no ideolóxico pois, ademais de promesas incumpridas e conselleiros xa amortizados, cada vez vese mellor como as eficaces insidias de última hora (cociñadas nos fogóns da maquinaria electoral do PPdeG coa colaboración ¿impagable? de medios de aquí e de Madrid) tiñan como único obxectivo desaloxar ó goberno de progreso para ofrecernos o nihilismo máis absorbente e literal: o poder polo poder, porque os de sempre cren que lles pertence, independentemente das eivas na acción do executivo bipartito.

Vendeuse a exigua vitoria como a restauración da maioría natural e a losqueada oportuna a un Zapatero exhausto naquel intre, só que propinada na faciana duns cidadáns galegos hoxe desconcertados coa ampla gama de decisións deslavazadas e descoordinadas, e sonadas rectificacións, mandatadas dende que o gabinete austero de Feijóo tomou as rendas do suposto desgoberno e comezou a materializar a súa particular cruzada: intentar desdebuxar sinais de identidade e especificidade propias á par que se recúa nas conquistas sociais e na necesaria profundización no Estado de Benestar, incorporando tamén vellos tics: abusos antidemocráticos por parte dunha RTVG obscenamente anticultural, sectaria e partidista. É tal a deriva, e a velocidade coa que se acometen graves medidas de contrarreforma e mediocridade, afectando a tantas materias, que colocan ós adversarios da oposición no perenne noqueamento provocando que proxecten certa imaxe de impaciencia.

O feito de que fose importante a relevancia acumulada no conxunto da política estatal fai do noso país o banco de probas no que se implementan políticas dunha futurible Moncloa popular que chegará tarde ou cedo, cando a revolución conservadora se consume grazas á degradación democrática, agudizada polo contexto de crise global e sistémica. Unha revolución sen ideais nin dogmas aparentes, que non contesta a modernidade, pretendidamente ecléctica e apolítica, incluso sensibilizada co asunto ambiental, pero que dirixe con precisión quirúrxica o retroceso en dereitos e o recorte de finanzamento público para educación, sanidade e outros piares a desmantelar nun estado, como é o español, en subdesenvolvemento social obxectivo se o comparamos coa media dos veciños da súa contorna. Unha revolución soterrada: facendo equilibrios para desleixar a rancia tradición no moral, pero botada en mans do paleoespañolismo máis folclórico e abafante e, por suposto, do mercado e as súas forzas.

Namentres o resto do planeta se pregunta como reinventarse, aquí o neoliberalismo resistirá ata a derrota final aínda que algún dos seus principais valedores, como Rodrigo Rato, entrase en crise de fe e poña en cuestión a súa vixencia para esta nova era.