jueves, 28 de enero de 2010

Modernizar Galicia


Entre unha infinidade delas adxudícanselle ao moi salientable diputado socialista Alfonso Guerra sentenzas do tipo: “A dereita sempre quixo un estado residual para que os grandes grupos económicos poidan campar polos seus foros e o estado non poida facer nada” ou “cando nos vaiamos a España non a recoñecerá nin a nai que a pariu”. Ben é certo que, por aquel entón, había que construíla democracia. Posúe un vasto repertorio, pero ámbalas dúas adquiren transcendencia case mítica no imaxinario da política española contemporánea.

Os membros do goberno da Xunta tamén están decididos a marcar un rumbo distinto na historia da autonomía galega e un dos fins principais das súas accións e declaracións, como a recente e gratuita polémica creada polo ensimesmado Conselleiro de Cultura, parece encamiñado a deixar irrecoñecible ao país despois dunha anovada pegada deste Atila de alegre faciana. Todo apariencias. Onde quedou o galeguismo cordial e as loubanzas a sobranceiros do talle de Otero Pedrayo ou Castelao? Imaxino que no mesmo caixón onde esquenceron a austeridade e a preocupación polo estado de benestar.

No fondo son uns revolucionarios, e uns vellos románticos. E tamén no mais baixo do seu subsconsciente non deixan de later ideais e aspiracións que se perden no pasado, aínda estando absolutamente convencidos de liderar o despegue dunha Galicia dirixida a unha etérea, pero prometedeora, modernidade. Sen cargas ás costas. Así o aseguraba un militante de Novas Xeracións nunha conversa que mantivemos sobre o agora si, conflito lingüístico, e que traslado literal: “Hai que modernizar Galicia e facer que teña mais proxección internacional. Vivimos nun mundo global e, aínda que non goste, o capitalismo tamén ten efectos sobre os idiomas”, aseguraba. Manifestou nídiamente a tentación de ligar, de xeito falaz, modernidade ou progreso con desfacerse do propio, do xenuíno, do que arrecende un mínimo a tradicional ou “antigo”. Pura sensibilidade. Ante tan contundente argumentación a un non lle queda máis remedio que sorprenderse e ficar impertérrito no asento para logo reflexionar.

É a lóxica milenaria do imperialismo cultural, pero agora adaptada ós tempos do economicismo mais utilitarista e frío, raiano no fisiocrático. Eles son dos que asumen como omnicomprensiva a teoría simbolizada na “Fábula das abellas”, de Maneville (1723). Nela preséntase unha colmea onde as abellas se tornan virtuosas, sobrias, austeras e caritativas; pero é un desastre. A súa conclusión é que os vicios dos individuos son un beneficio para a sociedade, e o egoísmo de cada un condiciona positivamente a prosperidade de todos. Newtonianismo moral e filosofía comercial, mercantilista e mecánica que casa ben coa deriva ultraliberal adoptada polos sectores dos fieis seguidores galegos de Esperanza Aguirre: aparente primacía do aspecto económico sobre os temas políticos, e camuflada desideoloxización con achegas amorfas e mesmo eclécticas. Pero tamén puro nacionalismo de estado.

Eu, pola contra, son dos que asume que o patrimonio inmaterial e intanxible dun pobo, como a cultura ou a fala de seu, non son mercadorías nin se rixen pola lei da oferta maila demanda. Porque a xusta globalización artéllase dende a asunción convencida do local proxectado cara o mundo, tal cal ou con evolucións, e non dende a homologación coas tendencias dominantes. E non son conservador, nin hispanofóbico! Porque Galicia nunca deixará de ser hispana. Tampouco perderá o tren da modernidade por ensinarlle aos seus fillos o idioma ou amosarse íntimamente mediante unha producción cultural tan rica, espallada e porén universal.

jueves, 21 de enero de 2010

Aos tres feros galgos



(A Alberto Núñez Feijóo, Anxo Lorenzo e Jesús Vázquez...)

A lección de Feijóo


Dí Maquiavelo que a hipocrisía é para o Príncipe unha arma indispensable que chega a converterse nun deber. Algúns incorpórana ao seu estrano xeito de gobernar ao pe da letra, como si dunha lección se tratase, facendo desta unha provocación constante. Asúmena de xeito tal que nin eles mesmos se acordan do que dixeron cunha semana de antelación. Quizáis sexa o temor a mais mobilizacións, ou a mala conciencia, o causante de que mude de maneira tan flagrante o discurso dende a Consellería de Educación e a Presidencia da Xunta. Agora o desexable é buscar o “equilibrio” entre castelán e galego. Algo é algo.

Falaron as Universidades, os partidos da oposición, a RAG, os sindicatos do ensino, as ANPAS, xuíces e avogados, xente do mundo da cultura, plataformas en defensa da lingua e a maioría cuantitativa de colectivos sensibilizados co asunto dunha sociedade civil galega viva e activa. Qué esperaban? Que a centralidade da vida pública ficase calada ante o esperpento que representa un borrador de Decreto surrealista dende o punto de vista xurídico, sociolingüístico e práctico e que só contenta feblemente aos marxinais ao servizo da estratexia da confrontación?

Se algúns teóricos modernos do liberalismo democrático aparecesen estes días por Galicia abraiaríanse coa falla de respecto, intolerancia e estreitez de miras que amosou un Feijóo confuso e incapaz de comprender na súa extensión o concepto real de cosmopolitismo, mais preocupado por contentar ós seus en Madrid que por gobernar dende aquí e para os daquí. É o primeiro en toda a historia da autonomía que pensa mais nos intereses del a medio prazo que nos do país, dende a arrogancia do “falso progresista”, como diría Ramón Piñeiro. Nunha democracia plurinacional consolidada como a nosa non se deberan confundir a perspectiva de cidadanía como status coa de cidadanía como identidade. É dicir: tódolos cidadáns dun estado compartido teñen os mesmos dereitos, pero naqueles lugares con peculiaridades obxectivas hai que garantir eses mesmos dereitos atendendo ás especificidades dende un plano de igualdade e equidade ben reflexionada e ponderada. Cando un Presidente non asume como propia e natural a pluralidade da sociedade á que serve está abocado ao mais estrepitoso dos fracasos e dando mostras inequívocas dunha inexperiencia que debera asustar. En primeiro termo ó partido que lle confía a responsabilidade de mantelo no poder...

Todo o balbordo que estamos vivindo resulta desesperante, ridículo e innecesario pero é resultado da actitude mesquinda e inconsistente á que nos ten acostumados. Faise mais patente que nunca que a traizoada Galicia Bilingüe, e os seus satélites, foron os tontos útiles para acadar o obxectivo principal, pois resulta que “habería que transitar polo camiño do equilibrio”. Ir a onde estabamos e a onde as normas e o sentido común nos levaran, nos marcaran? Non podo crelo! Non se pode gobernar contra dunha maioría social que non renuncia nin renunciará a seguir protexendo e ensinando, despois de séculos, a lingua de Rosalía. Non é posible intentar enganar a tanta xente, nin tampouco apropiarse do concepto de liberdade para arrebolalo segundo conveña. Qué mellor aposta pola liberdade dos futuros cidadáns que ensinar ámbalas dúas, en pé de igualdade e a maiores das máximas linguas estranxeiras posibles, para que logo decidan dende o coñecemento pleno?

lunes, 18 de enero de 2010

"Morgan"



Morgan foi unha das primeiras persoas que coñecín ó chegar a Compostela. Penso que o primeiro. Coñecino por medio dos meus amigos Pibe e Rubén. Xa me caeu ben naquel mesmo día. E xa me sorprendeu coa súa voz, e a súa retranca. E xa me alcumou "O Picapleitos"...

Temos compartido grandes momentos de música e bo xantar todos xuntos (Alfonso, Susana, Isa, María, Nano, Reixa e outros amigos del e nosos tamén, descoñecidos que comparten...) na súa taberna da Algalia de Abaixo, "O Xa Chegou", o "Morgan". El e a xente do seu entorno conseguiron que me afeccionase máis aínda á música popular galega, e aprendín a escoitalos con admiración. A música era a súa vida e estaba cheo de orgullo polo que facía con tanta dignidade. Alí e noutros lugares da cidade (da aldea!!) tivemos a sorte de escoitalo e aprender xunto con outros moitos grandes artistas interpretando música ao vivo. Mellor que no mais caro e concorrido dos concertos. Entre cervexa e cervexa, entre caramuxos e conversas...

Pero debido á enfermidade que padecía deixounos recentemente, e deixou orfa á zona vella compostelana. Unha gran persoa. Miren senón como el e os seus compañeiros do Orfeón Treixadura saben transmitir os sons do noso país.

O meu agradecemento por ter a oportunidade de coñecerte. Moitos lembraremoste sempre. Sempre dicías: gracias por marchar! Pois eu non digo o mesmo.

viernes, 15 de enero de 2010

A trampa do consenso


Seguramente sexa unha obscenidade non atender como correspondería hoxe ó acontecido en Haití pero para recordarnos que é moito mais terrible, e un mal aínda superior, a nosa propia traxedia espiritual e moral que a apocalipse caribeña xa contamos coas brilantes declaracións do Bispo de San Sebastián, José Ignacio Munilla (ninguén pide a súa excomunión?). Eso é o que se chama un estreo triunfal. Canto se está esforzando ultimamente esta secta en espantar ós seus potenciais seguidores e en indignar ós que non o son!

Mentras o inferno se manifesta con furia e saña naquela illa lonxana, pero próxima no afectivo, en Galicia seguimos disputando a batalla da lingua porque alguén decidiu que era o camiño correcto, ademáis de entretido. Este é un paradoxo mais da globalización: hai lugares do planeta onde comer algo convértese nunha odisea constante e, por riba, de cando en vez padecen o azoute incontrolable e extremo das forzas da natureza. Aquí, o mais grave dos problemas que sufriamos (ata que se restaurou o Unipartito, este libertario) era un sometemento, sen parangón, á “imposición” da lingua propia. Demasiado abusivo un 50% de clases en galego. E un 50% de castelán non o era?. Saben que a lingua non é só un simple instrumento de comunicación...

Di o emérito da Birbeck College de Londres, Bernard Crick, no su libriño Doce teses sobre a Política que esta actividade é por natureza polémica e conciliadora ó mesmo tempo. Tamén que ningún goberno é tan malo como para non producir unha mínima integración da comunidade política nin tan bo como para non lesionar os intereses de ningunha persoa ou grupo. Fala tamén de que, fora dos desexables e elementais acordos sobre o fundamental, faise imprescindible deixar espazos para a discrepanza e a disidencia lexítimas, pois senón caeriamos na antipolítica que abre as portas ó totalitarismo.

Pois ben, o goberno de Feijóo (quizáis polo seu atrevemento xeracional, aínda que repleto de complexos seculares) chega ó punto de ser tan mal goberno que non é capaz de integrar o mais mínimo, co proxecto presentado do novo Decreto, nunha materia que ata o dagora estaba reservada como parte importante deses acordos sobre o fundamental. Unha das razóns que dan sentido á autonomía. Pero ademáis ten a estrana virtude de lesionar os intereses de todos. Ata os dos fomentadores do odio. Aqueles persoaxes de prensa e radio madrileños que, como dicía Suso de Toro en Outra idea de España: “son singularísimos, e mesmo estrafalarios e atribiliarios”. Feijóo é refén destes e elexiu seguir a estratexia da confrontación política, na procura da polarización, no canto doutra de moderación e converxencia. Agora busca unha aproximación ao PSdeG. Caerá este na trampa dun consenso que non sería tal? É tan só unha manobra mais por parte daquel que enlodou a campaña ata límites insospeitados e foi quen de defraudar xa a boa parte dos seus propios votantes. Tamén a compañeiros de partido.

jueves, 7 de enero de 2010

Tempo de chorar


Foi este un título imprescindible dentro da obra de referencia, Longa Noite de Pedra, do sempre actual e moi recomendable poeta, político e intelectual ourensán Celso Emilio Ferreiro quen, nun inconmensurable exercicio de defensa da dignidade social e os sinais de identidade dos galegos consegue conectar, sen alardes excesivos, o sentido da súa denuncia cun sentimento de fonda indignación, tristura e agravios, compartido por boa parte do pobo naquel intre. Fala da liberdade prostituída e un non deixa de atopar paralelismos co que sucede de xeito incomprensible no mesmo espazo, pero nun tempo distinto.

O que acontece agora en Galicia debido á irresponsabilidade dun goberno capaz de crear o peor dos climas posibles, onde o idioma galego ten mais que perder que gañar e nun tema onde había unha razoable paz social de feito, en nome dun concepto tan fermoso pode ser para poñerse a tremer e a chorar pero de seguro, non conseguirá asolagar o ánimo daqueles cidadáns fornecidos de boas razóns, comprometidos e dispostos a mobilizarse cando se trata de defender a promoción e coñecemento da identidade diferenciada e a minorizada lingua da que algúns renegan, tan propia e tan universal, ou os seus dereitos. Desto ía o bilingüismo harmónico? De propoñerse debuxar un escenario que non contenta nin ós sectores marxinais pero influíntes (os que pretenden a castelanización absoluta do ensino e da sociedade), nin ós sindicatos do ensino, partidos da oposición (con maior apoio popular que o PPdeG nas últimas eleccións), á xeneralidade da comunidade educativa, ás plataformas en defensa da lingua e na procura da normalización non acadada, e a tantos outros que non asumen o discurso da “imposición”?

O actual pode ser o mellor dos intres para atacar á cultura e ó idioma propios dentro da onda recentralizadora e homoxenizadora imperante porque, que saibamos, estes non dan de comer nin resolven as graves dificultades polas que atravesa o país. De paso, a oposición política preséntase perante a opinión pública coma un fato de sectarios e histéricos nunha liorta contra histéricos doutro extremo, menores en número, pero que fan tanto ruido. O goberno no medio: harmonizando. Porque este goberno é un goberno centrado, afastado dos radicalismos, moderado e austero. Será por eso que as Novas Xeracións do PPdeG se adican a subhastar no portal eBay (con obxectivos benéficos, esmola, eso si) escuros obxectos de desexo, case fetiche, coma a garavata ou o corta-puros de Rajoy, un colgante de Pilar Farjas, uns zapatos finos de Beatriz Mato ou unha cea inesquecible con Feijóo en Monte Pío. A mensaxe é nídia: o que mais pode, o que mais puxa, é o que gaña. Non nos estranemos se no futuro temos que puxar forte para gabear postos nas listas de espera do Servizo (servicio, service) Galego (gallego, galician) de Saúde (salud, health) ou para escolarizar ós cativos nos Colexios Públicos. Porque xa se sabe que a mocidade dos partidos é a vangarda ideolóxica... . É ou non é para poñerse a chorar? Pero non perdan o acougo porque, como dicía o poeta: “...pois o que chora vive, iremos indo; indo, chorando, andando, salvaxe voz que ha de trocarse en ira, en coitelo de berros i alboradas para rubir ao cumio dos aldraxes ...”.