Nestes días de polémica arredor do uso das linguas cooficiais no Senado, foro de representación interterritorial e lugar que debera recoñecer a realidade dunha cidadanía multicultural e multilingüe, asáltanme unha chea de reflexións: a maioría delas rebélanme porque compróbase a pervivencia (un deja vù a cabalo da crise) do relato mais rancio e ultranacionalista daquela España, una grande y libre que a miña xeración cría soterrada baixo unha lousa de 1500 kilos, no Valle de los Caídos. Aquela escura, exasperantemente uniformizadora, conservadora e monolítica España que se negou a sí mesma e que intentou construír a súa razón de ser a sangue e fogo mediante o sometemento e a estigmatización de parte da poboación que explicitaba as súas particulares manifestacións socioculturais, exaltando outras para convertilas obrigatoriamente en “comúns”.
Pode que este non sexa o momento idóneo para implementar medidas que supoñen custes adicionais pero sendo honestos e sensatos, comparativamente, non representa un gasto inasumible. E por riba, normaliza o emprego duns idiomas tan respectables, vivos e útiles como é o fermoso idioma de Cervantes. Mais ou menos normalizados nos seus lugares respectivos pero considerados unha ameaza no resto. Daí o convinte e pedagóxico da decisión. A intolerancia, o racismo e a pretendida superioridade funcionan sempre como síntomas das sociedades enfermas e son xermolo do consentimento das maiores atrocidades que recorda a humanidade. Hoxe, en España, a pantasma remóvese no seu cadaleito: ben por boca(za) de Aznar contra a configuración do Estado Autonómico e co perverso pretexto da eficiencia económica, ben na ofensiva contra a salvagarda dos idiomas recoñecidos constitucionalmente. Que haxa quen poña o berro no ceo por empregar trescentos mil euros anuais nas traduccións cando se teñen gastado miles e miles de millóns en acudir ao rescate das entidades bancarias (responsables directas da situación actual) dá boa conta do que se esconde para soster os seculares argumentos do odio. Ou cando non se atalla a fraude fiscal para non incomodar aos poderosos. Ou cando se permite e se potencia un incremento maiúsculo da débeda privada e, como por arte de maxia, troca en débeda pública para que as maiorías sufran as consecuencias. Ou cando convertimos isto no paraíso do especulador sen escrúpulos.
Poderiamos mentar infinidade de casos, pero non: no subconsciente colectivo de boa parte do tradicionalismo patrio permanecen ancorados, atados e ben atados, complexos que responden ao substrato ideolóxico do xenuino fascismo español. Así de simple. Décadas de democracia para que, no lugar de recordar como exóticas estas tolemias, regresen mais vivas e “inocentes” que nunca. No nome da “liberdade”, a “racionalidade”, o “senso común”, a “eficacia”...
Mudar isto dende aquí só pode resultar coa forza dunha sociedade civil consciente e consistente, dinámica e madura, preparada, segura de sí mesma e convencida de que na defensa do local se atopa o vencello co universal. De que o bo facer non entende de nacionalidades, linguas ou fronteiras mentais. Galicia ten exemplos a eito, e en moitos ámbitos: nas artes, na política, na empresa ou na sociedade. Hai que estar orgullosos porque representan, alá onde van, un xeito de entender a galeguidade que transcende o imaxinario de complexos que a moitos atenazaba e atormentaba cando cruzaron o Telón de Grelos. No meu círculo de amizades e coñecidos, cando aparecen as dúbidas, poño como exemplo contemporáneo a dous rapaces que traballan no mundo da gastronomía: Iago Pazos e Marcos Cerqueiro. Rexentan un local dunha proxección ilimitada, Abastos 2.0, que revolucionou a maneira de entender a zona vella de Compostela dende a defensa dos productos da nosa terra, a calidade e a proximidade, e comprometidos coa cultura e a vangarda deste país. Nos vindeiros días participarán no encontro gastronómico internacional MadridFusión, cóbado con cóbado xunto aos mais afamados cociñeiros para expoñer as súas propostas innovadoras. Explicarán as chaves do seu éxito e levarán alí o acento, os aromas e a música en galego como representantes dun país que moitos seguimos soñando: aberto, dinámico, emprendedor, atrevido, moderno, desacomplexado e orgulloso de sí mesmo. Combatendo coa cabeza ben ergueita o monolitismo soxulgante dos que non nos entenden, non...
