O lobo Feijóo

Dí o profesor de Filosofía da Universidade de Zaragoza, Daniel Innerarity, que o vicio da esquerda española é a melancolía, namentras que o da dereita é o cinismo. Sostén que por norma, a esquerda espera moito máis da política e a dereita se contenta con que esta se limite a respetalas regras do xogo. É práctica e procedimental, pero actualmente incluso máis voluble e permeable ás novas influenzas. Menos dogmática. Hoxe, especialmente en Europa, é capaz de conectar mellor coa cidadanía porque foi quen de incorporar valores tradicionais do espazo da esquerda sociolóxica. Sarkozy representa a novidade habilmente. En definitiva, son dúas culturas políticas ben diferenciadas, pero a dereita vai gañando terreo nos campos dos marcos interpretativos e do discurso: a batalla dialéctica.

Exemplo disto, aínda que cos matices propios do cleavage identitario, vímolo en Galicia o pasado domingo co gallo da entrega das Medallas Castelao. Feijóo pronunciou un discurso intelixente e desconcertante por brilante, inserido na tradición galeguista e incorporando, como xa perfilara anteriormente, referenzas a Obama ou a Gandhi pero tamén a Luther King ou ó nacionalista sudafricano Nelson Mandela. Non escatimou en loubanzas ós compatriotas Castelao, García-Sabell, Pedrayo..., cunha solemnidade escenográfica estudiada, no Panteón dos Galegos Ilustres, e cunha fonda mensaxe de inspiración piñeirista.

O que alí dixo subscribiríao, cen por cen, calquer cidadán proclive a esta sensibilidade de non ser porque a retórica non ven respaldada por feitos que a sustenten. Non resulta crible, nin intelectualmente honrado, falar de tolerancia e de galeguismo cordial, cosmopolita e integrador (eso mesmo foi sempre a tradición galeguista) cando rachas o consenso sobor da lingua propia dos galegos e tratas de provocar unha fenda social. Moitos alertaron, no seu día, da posibilidade de que o poder autonómico instituído se vise tentado de instrumentalizar figuras tan comprometidas e relevantes co fin de devaluar a carga política que levan aparellada. Podemos pensar que así está sendo.

É a mesma actitude que a do lobo (non necesariamente o lobo estepario de Hesse, do que gusta o Presidente) cando viste a pel do cordeiro, aínda que seguramente a pedagoxía sexa positiva para seducir ós reticentes, pois foi polo que morreron, foron exiliados e sufriron cárcere quenes forman parte inescindible do imaxinario colectivo.

Novo Irán

A de Irán pode ter aspecto de desembocar nunha revolución frustrada que recordaremos coma unha serie de revoltas transmitidas en tempo real. Cada día que pasa perde consistencia e a “marea verde” vaise diluíndo en paralelo á esperanza dunha feble apertura. Posiblemente sexa debido á traición, e cobardía, do líder reformista Musaví xunto coa eficacia da brutal represión (símbolizada na aniquilación da mártire Neda) e do apagón informativo. Pero ante o mundo evidenciouse que o réxime islámico é implacable, mentireiro e asasino coma poucos e polo tanto, xa nada será igual en adiante.

O derramamento de sangue nunca resulta gratuito para as aferradas estructuras de poder dos sistemas autoritarios e tamén este parece abocado a experimentar un pulo reformador dunha ou doutra maneira, antes ou despois. Agora mesmo, a República Islámica presenta síntomas claros de esgotamento porque ten aínda menos do primeiro elemento, e inxentes excedentes do segundo. O xa de por sí forzado equilibrio parece decantarse, polo pronto, do lado máis reaccionario, conservador e teocrático, en detrimento das valentes arelas modernizadoras e democratizadoras. Pero a experiencia amosanos que, paradoxicamente, esta é unha actitude cortoplacista e de debilidade. Os últimos coletazos.

A loita na cúspide do poder, coas trunfantes teses dos aiatolás máis fanáticos á cabeza, está a piques de resolverse na liña de usurpar completamente a vontade do poder popular. A crise é patente, e o descontento seguirá en aumento afectando viralmente en máis sectores porque a chama prendeu sobre todo, e coma sempre, entre o mellor axente de cambio social: os xóvenes.

A posibilidade do acceso a internet e ás tecnoloxías entre as novas xeracións, por restrinxido que sexa, é un dos maiores e máis graves inimigos das ditaduras. Esto puidémolo ver coa intelixente utilización das redes socias, do canal YouTube e dos teléfonos móbiles. A difusión global e inminente do que acontecía, e a comunicación entre os opositores, foi posible grazas a estas ferramentas que demostran, unha vez máis, ter un magnífico poder de mobilización e supoñen unha ameaza para a intransixencia.

Raio xenófobo

A última entrega do mensual Le Monde Diplomatique ven, coma sempre, repleta de artigos esclarecedores feitos por mans de solventes autores de recoñecido prestixo internacional polas súas aportacións. Un deles, asinado polo profesor do Departamento de Estudos sobre a Paz e a Seguridade no Mundo do Hampshire College, titulado baixo o suxerente Xeopolítica da efervescencia, resulta dunha impresionante lucidez para achegarnos a aprehender unha crecente, irreversible e terriblemente crónica inestabilidade que o planeta está abocado a afrontar nas vindeiras décadas por mor da gran crise do século, a cal levará a millóns de persoas a malvivir en condicións de infrahumanidade, coas perigosas consecuencias que se derivarían a modo de fonte inesgotable de conflitos, e as cales non terían precedentes no caso de se producir.

Non é un artigo catastrofista nin alarmista, pero sí de denuncia a respecto da evolución que a tensa calma xeral toma, en distintas rexións do mundo, polo agravamento das desigualdades socio-económicas. Esto aboca ó primeiro mundo a replantexar a súa estratexia se non quere verse arrastrado a niveis de calidade de vida moi inferiores dos que disfrutamos.

Fala dun cóctel explosivo ó que lle debería engadir, ó meu parecer, un crecente problema interno que experimentan as opulentas sociedades occidentais. Este problema tan vello e tan actual, que corre risco de estenderse coma un cancro, non é outro que a xenofobia. Nas últimas semanas, ademáis do ascenso ultra nas eleccións europeas, vimos como os xitanos son intimidados polas rúas de Belfast, e tamén a unha ministra do novo Duce facendo o saluto romano nun acto público.

Berlusconi aprobou unha Lei que permite ós cidadáns patrullar, en colaboración coa policía, as rúas italianas para manter a seguridade e un movemento neofascista amparado polo goberno foi o primeiro en vestirse de caqui para ofrecer os servizos e saír á caza de estranxeiros, putas e criminais. Deberiamos mirar, no espello da Historia, o que esta deriva conleva. O crack, a Gran Depresión, as medidas proteccionistas e os brotes de intolerancia tolerada en gobernos desbordados pola crecente fractura social, xunguido á excesiva polarización e aparición de frontes ideolóxicas remata coma un raio: provocando unha desfeita.

Fantasmas na Unión

Fai unhas semanas afirmei nestas liñas que sería factible unha maioría de centro-esquerda no Parlamento Europeo. Á vista está o lonxe que adoitan atoparse os desexos da realidade. Non era pois, unha previsión científica, nin estaba baseada no estudio exhaustivo de enquisas fiables e de evolución do voto neste tipo de convocatorias. A sentencia respondía ó convencimento de que a derrota ideolóxica do modelo de neoliberalismo duro, e a aplicación de políticas que facilitaron e expandiron esta grave crise global non quedaría sen unha resposta contundente da cidadanía, máis aínda comprobando como se desenvolven na outra beira do Atlántico e como alí sí parece que decisións progresistas vánse consolidando logo de décadas de depredación. Ben é certo que non toda a dereita europea actúa na mesma dirección e de feito, acreditados gobernos europeístas desta cor tomaron medidas que, en principo, non responden á clásica categorización liberal. É evidente que todos sufriron un certo castigo, pero uns máis ca outros.

A día de hoxe están feitos todo tipo de análises pero o elemento máis reseñable e preocupante é o auxe de forzas radicais e xenófobas de ultradereita. Incluso no Reino Unido, símbolo universal e incontestable de loita antifascista. Non deixa de ser sorprendente, e perigoso, que o nativismo islamofóbico emerxa significativamente en lugares coma Holanda, e que o neofascismo e o nacional-populismo entraran na eurocámara reforzados. Foi como a sacudida que nos desperta dun letargo pois veñen para recordar, coa súa fantasmal presenza, que a Democracia é un prezado ben do que non deberiamos desprendernos xa que as posturas que defenden levaron ás matanzas e crímenes máis abxectos da historia da humanidade.

Resulta desalentador que a abstención supere á participación e ó compromiso democrático. Eso indica que unha maioría, por omisión, constitúe o caldo de cultivo axeitado, e permite que siga enraizando a mensaxe destas formacións que aproveitaron históricamente as etapas de depresión para asentarse. A Unión ten demostrado que pode saír de momentos difíciles de estancamento, pero o reto que lle presenta o euroescepticismo é de grandes proporcións.

Paradigma Obama

Cambio fué el término más repetido durante la campaña electoral mejor preparada de la historia. Los activistas de la desconfianza decían que era un engaño de tantos, producto de la astucia de un buen ramillete de asesores y estrategas políticos. Puro márketing, aseguraban. Ahora quieren identificarse con el a la vez que reniegan de su trayectoria e intenciones.

El deslumbrante caudal de confianza recibido por el que hoy es Presidente de EEUU desbordaba la lógica y Barack Obama, en los cinco primeros meses de mandato ha demostrado buen criterio, prudencia y audacia a partes iguales, sabiendo encauzar el exagerado entusiasmo inicial poniéndolo al servicio de la necesaria contención colectiva, y sin defraudar. Los frutos, en lo económico, tardarán tiempo en recogerse porque la situación no tiene precedentes. La nacionalización del gigante General Motors es buena muestra de la magnitud de lo que estamos viviendo, y la transición hacia el nuevo modelo de desarrollo será larga. Con todo ello, no ha dejado de sorprender cada semana y dá la impresión de que tiene guardados una infinidad de ases en la manga. Porque nada responde a la imprevisión.

El discurso pronunciado en El Cairo concreta lo dibujado anteriormente en Turquía. Va camino de convertirse en algo más que en un visionario capaz de remover el status quo sin traumas puesto que, con las previsibles actuaciones que acompañarán a la brillante retórica, tratará de instaurar un antes y un después en el seno de las relaciones internacionales. Es inevitable que el mundo de mañana se parezca muy poco al de finales del SXX y comienzos del XXI y para ello, prepara el terreno utilizando la pedagogía, sabiendo que el poder de sus palabras son un bálsamo para los que apuestan por el entendimiento y la colaboración global, frente a los que abogan por el enfrentamiento y el riesgo perpetuos.

Cuesta desactivar décadas de incomprensión y reticencias, pero el diálogo franco abre las puertas a un futuro prometedor. Que la prioridad de la agenda internacional se fije en aportar para la crucial solución del enrevesado y enquistado conflicto multiforme de Oriente Próximo es insólito. Anteriormente se dejaba para el final. El nuevo paradigma está en marcha.